Wszystko o przewozie koni i nie tylko koni



Wokół tematu uprawnień do przewożenia koni w przyczepie narosło szereg mitów. Większość opinii sprowadza się do: "a mnie znajomy powiedział, że..." (sam nawet w dobrej wierze udzieliłem parokrotnie nieprawdziwych informacji w tej sprawie...) tymczasem obecny stan prawny (2013) jest jasny i wynika z kilku zapisów prawa o ruchu drogowym, które te sprawy regulują. Poniższe rozważania na ten temat zostały spisane w roku 2006, lecz w później dokonano kilku ważnych zmian w prawie o ruchu drogowym, które istotnie zmieniły zasady posiadania uprawnień do holowania przyczep. Oczywiście wymusiły one dostosowania niniejszego tekstu do nowej numeracji artykułów prawa, co nastąpiło w kwietniu 2013 roku. Najważniejszą zmianą jest - UWAGA ! - likwidacja wcześniej obowiązującego zapisu, w myśl której dopuszczalna masa całkowita przyczepy nie może być większa od masy własnej pojazdu ciągnącego.

Aktualnie poniższy tekst po zmianach opiera się na Ustawie z dnia 20 czerwca 1997 roku Prawo o ruchu drogowym (tekst jednolity obwieszczony przez Marszałka Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej dnia 31 sierpnia 2012 roku, z późniejszymi zmianami) oraz nowej Ustawie z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (z późniejszymi zmianami). Do tej drugiej ustawy m.in. przeniesiono i zmodyfikowano przepisy zawarte dotychczas w Art. 87-100.256 pierwszej ustawy. Wszelkie wcześniejsze rozważania i dyskusje (zwłaszcza internetowe) na tematy holowania, jakie odbywały się do roku 2011, nie mają już zatem zastosowania. Trzeba o tym pamiętać, przeszukując internet w poszukiwaniu stosownych wiadomości.


Prawo o ruchu drogowym mówi:


DZIAŁ I - "Przepisy ogólne"

Art. 2. Użyte w ustawie określenia oznaczają:
(...)
50) przyczepa - pojazd bez silnika, przystosowany do łączenia go z innym pojazdem;
51) przyczepa lekka - przyczepę, której dopuszczalna masa całkowita nie przekracza 750 kg;
(...)

53) masa własna [MW]- masę pojazdu z jego normalnym wyposażeniem, paliwem, olejami, smarami i cieczami w ilościach nominalnych, bez kierującego;
54) dopuszczalna masa całkowita [DMC] - największą określoną właściwymi warunkami technicznymi masę pojazdu obciążonego osobami i ładunkiem, dopuszczonego do poruszania się po drodze;
55) rzeczywista masa całkowita [RMC]- masę pojazdu łącznie z masą znajdujących się na nim rzeczy i osób;
56) dopuszczalna ładowność [DŁ] - największą masę ładunku i osób, jaką może przewozić pojazd, która stanowi różnicę dopuszczalnej masy całkowitej i masy własnej pojazdu;

[...]


DZIAŁ II - "Ruch drogowy"
Rozdział 5 - Porządek i bezpieczeństwo ruchu na drogach

Art. 62. 1. Rzeczywista masa całkowita przyczepy ciągniętej przez:

1) samochód osobowy, samochód ciężarowy o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 t lub autobus - nie może przekraczać rzeczywistej masy całkowitej pojazdu ciągnącego;

2) samochód ciężarowy o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 3,5 t - nie może przekraczać rzeczywistej masy całkowitej tego samochodu powiększonej o 40 %; (...)

2. Przepis ust. 1 nie dotyczy naczep.

3. Przepisy ust. 1 i 2 nie dotyczą pojazdów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, Policji, Straży Granicznej oraz jednostek ochrony przeciwpopożarowej [dawniej było: "straży pożarnej" - TJ].

[...]


Nowa Ustawa o kierujących pojazdami mówi:


Rozdział 2 - Osoby uprawnione do kierowania pojazdami

Art. 6.

1. Prawo jazdy stwierdza posiadanie uprawnienia do kierowania: (...)

6) kategorii B:

a) pojazdem samochodowym o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 t, z wyjątkiem autobusu i motocykla,
b) zespołem pojazdów złożonym z pojazdu, o którym mowa w lit. a, oraz z przyczepy lekkiej,
c) zespołem pojazdów złożonym z pojazdu, o którym mowa w lit. a, oraz z przyczepy innej niż lekka, o ile łączna dopuszczalna masa całkowita zespołu tych pojazdów nie przekracza 4250 kg, z zastrzeżeniem ust. 2,
(...)

12) kategorii B+E, C+E lub D+E - pojazdem określonym odpowiednio w prawie jazdy kategorii B, C lub D, łącznie z przyczepą (przyczepami), przy czym w zakresie kategorii B+E dopuszczalna masa całkowita ciągniętej przyczepy nie może przekraczać 3,5 t;

(...)

2. Zespołem pojazdów, o którym mowa w ust. 1 pkt 6 lit. c, którego dopuszczalna masa całkowita przekracza 3,5 t, może kierować osoba, która zdała część praktyczną egzaminu państwowego, potwierdzoną wpisem do prawa jazdy.

3. Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej prawo jazdy:

1) kategorii B, C1, C, D1 i D uprawnia do kierowania ciągnikiem rolniczym, pojazdem wolnobieżnym oraz zespołem złożonym z tego pojazdu i przyczepy lekkiej;
2) kategorii B+E, C1+E, C+E, D1+E i D+E uprawnia do kierowania zespołem pojazdów złożonym z ciągnika rolniczego z przyczepą (przyczepami) lub pojazdu wolnobieżnego z przyczepą (przyczepami);

Przyjrzyjmy się dokładnie tym przepisom - zauważmy, że mamy do czynienia z kilkoma rodzajami mas pojazdu, obojętnie, czy mowa o autach, czy o przyczepach. Rozróżnianie ich to jest kluczowa sprawa w ocenie możliwości holowania. W dowodach rejestracyjnych samochodów znajdują się: dopuszczalna masa całkowita oraz dopuszczalna ładowność.

MW + DŁ = DMC

(masa własna + dopuszczalna ładowność = dopuszczalna masa całkowita)

I teraz: są różne przypadki w zależności od tego, czym holujemy. Jednak zawsze pamiętajmy, że rzeczywista (czyli ta faktyczna w danej chwili !) masa całkowita przyczepy nie może przekraczać:
a) rzeczywistej (!) masy całkowitej ciągnącego ją samochodu osobowego lub ciężarowego o dopuszczalnej masie całkowitej nie większej niż 3,5 t.
b) 140% rzeczywistej (!) masy całkowitej ciągnącego ją samochodu ciężarowego o dopuszczalnej masie całkowitej ponad 3,5 t.

Dlaczego jest taki wymóg ? Otóż aby układ samochód+przyczepa podczas jazdy zachowywał się stabilnie, faktyczna w danej chwili masa auta powinna być większa od masy tego, co jest holowane. Cięższe auto ma wpływać na jazdę lżejszej przyczepy; gdyby było na odwrót, mogłoby się to skończyć wypadkiem (chcę skręcać, ale przyczepa niekoniecznie ). Dziś policjant często już ma możliwość sprawdzenia na drodze, co ile tak naprawdę waży.

Jest jeszcze dodatkowy warunek, wynikający z wpisu do dowodu rejestracyjnego samochodu. Jeśli auto ma hak, w dowodzie wbita jest dopuszczalna masa przyczepy, jaka na tym haku może być holowana. Nawet, jeśli auto jest w stanie pociągnąć przyczepę cięższą, a kierowca ma wszelkie możliwe uprawnienia, dopuszczalna masa całkowita przyczepy nie może być większa niż ta liczba, wbita do dowodu auta z hakiem holowniczym.

PRZYPADEK 1 - holowanie autem o DMC poniżej 3,5 tony

Najczęściej pytania o rygory holowania zadają ci kierowcy, którzy mając "gołe" B lub B+E stają przed koniecznością zawiezienia gdzieś swego konia i zaczynają się zastanawiać, czy jeśli pożyczą od sąsiada przyczepkę, będą to mogli zrobić bez narażania się na mandat lub w ogóle zatrzymanie na drodze bez prawa kontynuowania jazdy. Oto algorytm postępowania przy ocenie tego, czy możemy pojechać gdzieś z końmi:

1) Odnotujmy na podstawie dowodów rejestracyjnych jakie są DMC i MW samochodu oraz DMC i MW przyczepy.
2) Oceńmy, jakie ciężary będą załadowane do samochodu (masa łączna kierowcy, pasażerów i bagażu) oraz do bukmanki (łączna masa zabieranych w podróż koni, ewentualnie bryczki, siodeł, siana, czy innego sprzętu, jeśli transportujemy takie rzeczy na lub w bukmance).
3) Profilaktycznie sprawdźmy, czy masy oceniane w punkcie 2 nie przekraczają dopuszczalnych ładowności (DŁ) samochodu i przyczepy.
4) Do MW samochodu dodajmy masę ludzi i bagażu - otrzymamy w ten sposób RMC samochodu.
5) Do MW przyczepy dodajmy masę koni ewentualnego bagażu - otrzymamy w ten sposób RMC przyczepy.

I teraz uwaga:

6a) Dla pojazdu ciągnącego osobowego o DMC do 3,5 tony: jeżeli RMC przyczepy jest większa od RMC załadowanego samochodu, to NIE możemy jechać.

6b) Dla pojazdu ciągnącego ciężarowego o DMC powyżej 3,5 tony: jeżeli RMC przyczepy jest większa od RMC załadowanego samochodu pomnożonej przez 140%, to NIE możemy jechać.

Jeśli natomiast okaże się, że masy nie stanowią przeszkody i możemy jechać, to:

7a) jeśli przyczepa jest lekka, a suma DMC samochodu i przyczepy lekkiej nie przekracza 4250 kg, to kategorią wystarczającą do prowadzenia jest kategoria B.
7b) jeśli przyczepa jest ciężka, a suma DMC samochodu i przyczepy lekkiej nie przekracza 4250 kg, to kategorią wystarczającą do prowadzenia jest kategoria B z wpisem do prawa jazdy o zdaniu przez kierowcę praktycznego egzaminu państwowego. 7c) jeśli suma DMC samochodu i przyczepy przekracza 4250 kg, a DMC przyczepy nie przekracza 3,5 tony, to potrzebne jest prawo jazdy kategorii B+E.
7c) jeśli suma DMC samochodu i przyczepy przekracza 4250 kg, a DMC przyczepy przekracza 3,5 tony, to potrzebne jest prawo jazdy kategorii C1+E, C+E lub D+E.

Jak widać holowanie jest rzeczą niebanalną i nie sprowadza się do podpięcia obu pojazdów razem. Jak by nie kombinować - warto mieć uprawnienia "B+E", bo z samym "B" raczej nie damy rady przewieźć dwóch normalnych koni (no, chyba, że mamy starą, pancerną "wołgę", ultralekką przyczepkę i 2 konie typu pony). A i jednego też nie zawsze...

Pamiętajmy też: kodeks drogowy wymaga, by między przyczepą a holującym ją pojazdem istniało dodatkowe połączenie (np. łańcuch czy linka), które w razie zerwania haka uniemożliwi oderwanie się przyczepy. A jeśli holowana przyczepa jest szersza od ciągnącego ją samochodu, to na aucie należy zamontować dodatkowe lusterka boczne, tak by kierowca miał zapewnioną widoczność z tyłu. Uzupełnieniem uregulowań są przepisy dotyczące wyposażenia przyczep w hamulce, zawarte w §14 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 31 grudnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia (Dz. U. z 2003 r, nr 32, poz. 262).

PRZYPADEK 2 - holowanie autem o DMC wyższej niż 3,5 tony

Jeśli sądzisz, że Ciebie to nie dotyczy, zauważ, że niektóre samochody terenowe w niektórych wersjach mogą przekraczać tą masę !... Jeśli zatem dysponujesz taką pancerną i wypasioną terenówką, sprawdź jej DMC !

Są tu dwa "podprzypadki". Dla posiadaczy kategorii ciężarowej "lżejszej", C1, DMC zespołu: samochód + przyczepa nie może przekraczać 12 t, a dla "pełnego" C - bez limitu górnego masy. Ale oczywiście masa rzeczywista całkowita przyczepy nie może przekraczać całkowitej masy rzeczywistej pojazdu ciągnącego pomnożonej przez 140%.


Aby ułatwić wszystkim lepsze zorientowanie się w algorytmie dotyczącym przypadków 1 i 2, stworzony został ten oto arkusz w Excelu. Dla sprawdzenia, czy w naszym przypadku jest możliwe holowanie bukmanki zgodnie z przepisami, należy przepisać dane z dowodów rejestracyjnych w żółte pola oraz oszacować wagę koni oraz wagę przewożonych w samochodzie osób i bagażu - dane te należy wprowadzać w odpowiednie miejsca arkusza zgodnie z opisem. Zawarte w arkuszu formuły skontrolują poprawność danych oraz określą, czy i z jaką kategorią prawa jazdy można poruszać się naszym zestawem pojazdów. Wynik zostanie wyświetlony w dolnej części arkusza (w przypadku dostrzeżenia ewentualnych błędów bardzo proszę o informację mailem).


PRZYPADEK 3 - holowanie naczepą

W myśl Art. 62 p. 2. Przepis ust. 1 [czyli ten o tym, że RMC przyczepy nie może być większa od RMC pojazdu ciągnącego * 140%] nie dotyczy naczep. Jedyne ograniczenia wynikają zatem z posiadanej kategorii prawa jazdy (patrz: powyższe uwagi o ograniczeniu DMC dla kategorii C1 do 12 ton).


PRZYPADEK 4 - holowanie ciągnikiem

Brzmi to nieco kuriozalnie, ale może się okazać, że okoliczności nas do tego zmuszą (np. brak auta do holowania przy jednoczesnej pilnej potrzebie przewiezienia konia do weta w sytuacji, gdy u sąsiada stoi traktor i przyczepka do przewozu inwentarza). Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej prawo jazdy kategorii B, C1, C, D1 i D uprawnia do kierowania ciągnikiem rolniczym, pojazdem wolnobieżnym oraz zespołem złożonym z tego pojazdu i przyczepy lekkiej, a kategorii B+E, C1+E, C+E, D1+E i D+E uprawnia do kierowania zespołem pojazdów złożonym z ciągnika rolniczego z przyczepą (przyczepami) lub pojazdu wolnobieżnego z przyczepą (przyczepami) - UWAGA ! - bez narzuconego limitu mas. Jeśli mamy przyczepkę lekką (o DMC do 750 kg), przystosowaną do przewozu co najwyżej 1 kuca, wystarczy nam kategoria B. Jednak w praktyce nie istnieje chyba taka przyczepa - zwykłą bukmankę jedno- lub dwukonną możemy więc ciągnąć traktorem więc jeśli mamy conajmniej kategorię B+E.

To tyle. Obalmy na koniec jeszcze kilka mitów:

1) żaden przepis nie uzależnia uprawnień potrzebnych kierowcy do holowania przyczepy od liczby osi tej przyczepy

2) żaden przepis nie uzależnia uprawnień potrzebnych kierowcy do holowania przyczepy od liczby koni w przyczepie !

Powyższe stwierdzenia stanowią pewnik. Owszem, kiedyś był przepis uzależniający od liczby osi, ale już od dawna nie obowiązuje. Rozumiem, że osoby nie znające aktualnego stanu prawnego mogą w najlepszej wierze twierdzić, że przepis ten nadal obowiąuje. §4.1. rozporządzenia z 31.12.2002 w sprawie warunków technicznych pojazdów mówi, że "za oś pojedynczą uważa się (...) dwie sąsiednie osie oddalone od siebie o mniej niż 1 m, zatem z punktu widzenia prawa każda (!) bukmanka ma 1 (jedną) oś nawet, jeśli tak naprawdę ma dwie.

A skąd jednak kuriozalny pomysł związany z liczbą koni - zabijcie, nie wiem...