WSTĘP:

W każdej stajni powinna znajdować się apteczka z podstawowymi środkami służącymi do leczenia koni, a także przydatnymi przy udzielaniu pierwszej pomocy ludziom. Wg materiałów PZJ w takiej apteczce powinny znajdować się jednak tylko środki opatrunkowe, nożyczki, nóż, termometr, dudka i kaganiec, a zleków wymieniany jest jedynie altacet, alantan, woda utleniona i rivanol. W kwestii wszelkich innych preparatów stanowisko jest jasne: "Lekami weterynaryjnymi może dysponować jedynie lekarz weterynarii, dlatego w apteczce nie powinno się przechowywać żadnych leków."

Oczywiście nikt trzeźwo myślący nie zgodzi się z powyższym stanowiskiem. Jest rzeczą oczywistą, że leki trzeba stosować "z głową" i że nie ma mowy o samodzielnym diagnozowaniu i leczeniu zwierzęcia przez osoby niewykwalifikowane, ale nic przecież nie stoi na przeszkodzie, by osoby te podawały pewne preparaty po konsultacji z weterynarzem. Za akceptowalne uważam też podawanie leków o wiadomym działaniu w przypadkach lekkich schorzeń o oczywistym charakterze, chorób "powtarzalnych" u danego zwierzęcia i doskonale znanych jego właścicielowi. Także dla większości posiadaczy koni jest oczywiste, że szczepienia i odrobaczenia to zabiegi bardzo proste do wykonania, które zwykle robi się samodzielnie. Powszechna praktyka odbiega od teorii diametralnie, za to z korzyścią dla wszystkich. Wzywanie weterynarza po to, by podawał każdorazowo (np. kilka razy na dobę) jakiś lek, jest dla właściciela zwierzęcia kosztownym nonsensem. Dla weterynarzy jest to nieraz zwykłe zawracanie głowy, którego sami często unikają, dając leki do dyspozycji właścicielowi zwierzęcia i instruując go, jak je aplikować. Pewnych zaleceń udzielają także w formie konsultacji telefonicznych nawet w razie cięższych przypadków (np. kolki), dzięki czemu możliwe jest ulżenie zwierzęciu w cierpieniu lub ustabilizowanie jego stanu w oczekiwaniu na przyjazd lekarza. Jeżeli więc jesteśmy naprawdę w pełni świadomi tego co i kiedy możemy zastosować u zwierzęcia, a przy tym mamy do czynienia z lekkimi, niezaawansowanymi przypadkami, nie ma przeszkód, by zrobić użytek z posiadanych leków. Trzeba mieć świadomość podejmowanego ryzyka i ewentualnych konsekwencji, a przy tym nie wolno eksperymentować, czy kontynuować prób leczenia w przypadku, gdy dotychczasowe działania nie dają rezultatów. Absolutnie nie wolno przystępować do podawania zwierzęciu czegokolwiek w oparciu jedynie o porady osób trzecich (zwłaszcza rady udzielane na forach internetowych), które pacjenta na oczy nie widziały). W razie wystąpienia przy tym jakichkolwiek wątpliwości lub niejasności, powinno się bezwarunkowo sprawę skonsultować z weterynarzem.

Mogłoby się wydawać, że w powyższych uwagach jest pewna sprzeczność: z jednej strony uważam, że można samopdzielnie w wielu przypadkach skutecznie pomóc choremu zwierzęciu, z drugiej - poniekąd ostrzegam przed nieodpowiedzialną "zabawą w weta". Cóż, po prostu to co, jak i kiedy możemy podać koniowi jest kwestią wiedzy, doświadczenia, umiejętności i elementarnego zdrowego rozsądku każdego z nas. Bez względu jednak na to, czy chcemy podać jakiś lek samodzielnie, czy wolimy zdać się na pomoc weterynarza, warto dobrze znać działanie i sposób stosowania poszczególnych leków i sposób ich podawania. Wszelkie preparaty stosujmy zgodnie z zaleceniami. Zawsze zapoznajmy się z dołączoną do opakowania ulotką, która zawiera szczegółowe informacje na temat danego leku. Przy tym w przypadku leków pamiętajmy o ważnej rzeczy, którą dosadnie wyartykułowała pewna pani weterynarz: "Producent napisze na opakowaniu wszystko, czego mu nie zabronią i nie napisze nic, czego mu nie nakażą." - święte słowa...


Jeszcze dodatkowa uwaga: to opracowanie zawiera m.in. informacje o lekach weterynaryjnych, zebrane w Internecie; nie stanowią one jednak w żadnym przypadku reklamy któegokolwiek z produktów, zatem nie naruszają ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2001r., nr 126, poz. 1381 z późn. zm.).


CO W APTECZCE ?

Oto lista tego, co warto mieć w stajennych apteczkach:


MATERIAŁY OPATRUNKOWE (w dużych ilościach):

Opatrunki wyjałowione - kładzione bezpośrednio na umytą i zdezynfekowaną ranę hamują krwawienie i wysięki, zabezpieczają przed zabrudzeniem i zakażeniem.

Bandaże bawełniane zwyke - służą do mocowania opatrunków. Nie powinny być na opatrunku zbyt mocno zaciskane. W apteczce powinno być conajmniej kilka takich bandaży o różnej szerokości.

Bandaże elastyczne- działają jak bandaże zwykłe. Lepiej stabilizują opatrunej na ranie, jednakże mocniej zaciskają się na ciele i nieumiejętnie zastosowane mogą łatwo doprowadzić do problemów z ukrwieniem bandażowanego miejsca. To z kolei może mieć bardzo poważne konsekwencje(z martwicą tkanek włącznie).

Plaster bez opatrunku - do mocowania opatrunków

Wata higroskopijna - pochłania nadmiar płynów(krew, wydzieliny), jest miękka i elastyczna, chroni ranę przed urazami, podłożona między bandaż a opatrunek wyjałowiony chroni przed zbyt silnym uciskiem i zaburzeniami w krążeniu krwi w miejscu bandażowanym. Nie wolno jej kłaść bezpośrednio na ranę, gdyż wata zanieczyszcza ją, a mokre włókna przyklejają się i mogą być trudne do usunięcia(zwłaszcza pokryte zakrzepłą krwią).

Gaza - jałowa może stanowić opatrunek kładziony bezpośrednio na ranę, zwykła (czysta, lecz nie sterylna) może zastąpic watę lub posłużyć do mocowania opatrunku.

Lignina - może zastąpić watę, jest mniej elastyczna i nieco bardziej twarda.

Folia plastikowa - w szczególnych przypadkach "uszczelnia" opatrunek, utrzymując półpłynne lub płynne preparaty w odpowiednim miejscu. Ogranicza jednocześnie dostęp powietrza do rany, co zwykle jest niepożądane.


NARZĘDZIA:

Strzykawki 2, 5, 10 i 20 cm3 wraz z igłami różnej średnicy (do płynów i do zawiesin)

Nożyczki z zaokraglonymi, tępymi końcami (brak ryzyka przypadkowego ukłucia zwierzęcia)
Ostry nóż
Pęseta do usuwania ciał obcych
Termometr lekarski (weterynaryjny) ze sznurkiem, którym jest mocowany do ogona
Dudka do poskramiania koni - zakładana na górną wargę lub ucho odwraca uwagę konia od zabiegu, wg niektórych źródeł także wzmaga wydzielanie endorfin, działających uspokajająco
Kaganiec ograniczający dostęp do paszy i zapewniający bezpieczeństwo człowiekowi
Latarka
Maszynka jednorazowa do golenia i/lub żyletka
Pojemnik z podziałką do sporządzania roztworów


INNE PRZEDMIOTY:

Czyste wiadro, miękka gąbka do przemywania skóry, czysty ręcznik i mydło.
Spis numerów telefonicznych okolicznych weterynarzy i kowali oraz właścicieli koni stacjonujących w danej stajni
Jodosept - płyn mający działanie bakteriobójcze, grzybobójcze, pierwotniakobójcze i częściowo wirusobójcze do dezynfekcji rąk. Należy stosować w postaci nierozcieńczonej, myjąc skórę przez 1 min., po czym spłukać bieżącą wodą.


PREPARATY STOSOWANIA ZEWNĘTRZNEGO:

Alantan - zasypka do wysuszania lekkich otarć skóry i ran powierzchniowych (po ich uprzednim oczyszczeniu)

Alkohol etylowy 70-procentowy (roztwór spirytusu) - stosowany na skórę działa odkażająo i bakrteriobójczo; nie powinien dostawać się do błon śluzowych.

Altacet, czyli Płyn Burowa - antyseptyczny i ściągający płyn do przemywania lub okładów skóry i ropni. Ma tez działanie przeciwzapalne. Stosowany na stłuczenia i obrzęki zazwyczaj w rozcieńczeniu: 1 łyżka roztworu na szklankę wody lub większym - nawet w stosunku 1:2. Nie wolno go stosować na otwarte rany. Istnieje też altacet w postaci maści.

Akutol (acutol) - ochronny opatrunek elastyczny w postaci sprayu, słuzący do opatrywania ran (także ciętych) oraz niewielkich otarć skóry. Po rozpyleniu tworzy błonę osłaniającą ranę. Odporny na wodę. Nie stosować na rany krwawiące i ze zmianami ropnymi, a także na spojówki i błony śluzowe.

Alu-spray - preparat w sprayu stosowany wyłącznie na rany powierzchniowe, otarcia i rany zabliźnione lub zszyte (podany na ranę głęboką do kości powoduje w tejże kości niekorzystne zmiany). Zabezpiecza ranę przed muchami, działa antybakteryjnie, zwiększa kontrakcję brzegów ran, przyśpiesza proces gojenia. Alu-spray jest łatwym w użyciu i skutecznym środkiem, jednak pokrywa ranę srebrnym kolorem, utrdniając dalszą jej obserwację, a przy zapsikanej głębszej ranie może zaizolować ją zbyt dobrze - izoluje ranę od środowiska zewnętrznego może nawet zbyt dobrze, co może sprzyjać rozwojowi szkodliwych bakterii beztlenowych, a w efekcie obrzęki i ropienie.

Betadine - płyn lub mydło przeciwbakteryjne do przemywania pęcin przy grudzie. Po przemyciu pęciny trzeba spłukac i dokładnie osuszyć.

Dermatol - zasypka stosowana w stanach zapalnych skóry, ranach sączących, owrzodzeniach. Działa ściągająco, hamuje drobne krwawienia, działa wysuszająco, osłaniająco i słabo odkażająco. Tworzy nieprzepuszczalną warstwę ochronną, powoduje zanikanie obrzęków, hamuje również drobne krwawienia, działa wysuszająco oraz słabo odkażająco. Stosuje się 2-3 razy dziennie na zmieniona chorobowo skórę.

Dziegieć - posiada właściwości antyseptyczne i bakteriobójcze, bywa stosowany w chorobach skóry (łuszczyca). Działa też wysuszająco. U koni i krów stosowany do leczenia gnijących kopyt i racic.

Fatroximin Intrauterine Foam - antybiotyk bakteriobójczy w formie piany, stosowany domacicznie u klaczy przy ostrych i chronicznych bakteryjnych stanów zapalnych dróg rodnych.

Fatroximin Topic Spray - alternatywa dla alu-sprayu. Antybiotyk w sprayu do odkażania płytkich ran. Barwi je na czerwono.

Fungiderm - ma działanie przeciwgrzybicze. Wykazuje również właściwości rzęsistkobójcze. Stosowanty jest na powierzchnię skóry, nie drażni chorobowo zmienionego naskórka. Stosowanie: smarowanie lub rozpylanie roztworu 0,5% 3-5 krotnie w odstępach 8-10 dniowych. Po uzyskaniu wyraźnej poprawy klinicznej, lek należy jeszcze stosować przez tydzień.

Fungidermin - j.w.; maść do leczenia grzybic skóry, zwłaszcza skóry pęcin.

Glinki i żele chłodzące i rozgrzewające - powszechnie dostępne w sklepach jeździeckich, stosowane na mięśnie, ścięgna i stawy w formie wcierek lib opatrunków wg zaleceń weterynarza i producenta.

Jodoform - proszek o silnym działaniu antyseptycznym, bakteriobójcze i osuszające, także miejscowo znieczulające i tamujące drobne krwawienia. Jednak w medycynie nie używa się go, jest bowiem toksyczny i nie może dostać się do krwi (tzn. wolno go stosować tylko na drobne rany i owrzodzenia). Natomiast jego ostry zapach odstrasza owady, niektórzy więc stosują go na okolice ran.

Jodyna (3 - 5 %) - działa odkażająo i bakrteriobójczo, stosuje się ją wyłącznie do odkażania okolic rany, nigdy na samą ranę (niszczy tkankę ścinając białko komórkowe, powoduje silne pieczenie oraz silnie barwi ranę uniemożliwiając późniejszą ocenę jej stanu). Jodynę przechowuje się w szczelnym naczyniu bez dostępu światła.

Kwas borowy (albo: borny) - działa bakteriobójczo, złuszczająco i ściągająco. Nie drażni tkanek , jako roztwór 2% może być stosowany na błony śluzowe i do przemywania dróg rodnych, jako roztwór 3% - do przemywania skóry w stanach zapalnych, jako roztwór 4% - do okładów.

Maść borowa - odpowiednik kwasu borowego. Działa antyseptycznie, stosowana przy ranach powierzchniowych, odparzeniach, stanach zapalnych skóry i powiek

Maść cynkowa - biała maść o właściwościach ściągających i wysuszających, stosowana w stanach zapalnych skóry i otarciach naskórka (1-2 razy dziennie zmienione chorobowo miejsca; nie stosować bezpośrednio na rany nie zagojone ani na sączące się miejsca na skórze). Stosowana także przy grudzie.

Maść ichtiolowa - gęsta substancja o barwie czerwonobrązowawej i silnym zapachu. Ma słabe działanie bakteriostatyczne i przeciwzapalne. Stosowana 1-2 razy dziennie na ropne stany zapalne skóry, owrzodzenia, czyraki, stłuczenia; także jako środek przeciwzapalny, bakteriostatyczny, ułatwiajacy odchodzenie ropy. Także przy stanach zapalnych żył.

Maść jodowo-kamforowa - maść antyseptyczna kładzoiona na obrzęki

Maść nagietkowa - stosowana miejscowo (2-3 razy dziennie) na źle gojące się rany, odleżyny, odmrożenia, oparzenia, otarcia naskórka, owrzodzenia, stany zapalne odbytu i sromu, stłuczenia, miejsca po ukąszeniu owadów. Przyspiesza proces gojenia ran. Działa łagodząco i kojąco.

Maść tranowa - środek antyseptyczny na trudno gojące się rany i oparzenia. Przyspiesza gojenie się uszkodzonej skóry i zmniejsza łuszczenie się naskórka. Stosuje się też na odleżyny i odmrożenia.

Nadmanganian potasu - ma właściwości utleniające, jest środkiem odkażąjącym. Ma postać ciemnofioletowych kryształków, z których sporządza się roztór wodny. W stężeniu 0,1% stosuje się go do przemywania ran, w stężeniu 4% - na oparzenia.

Ocet - stosowany w mieszaninie pół na pół z oliwką dla dzieci jest stosowany przy grudzie. Mieszanina chroni skórę przed pękaniem i zmienia pH skóry ograniczając rozwój bakterii.

Olejek z drzewa herbacianego - naturalny środek bakteriobójczy, grzybobójczy, antyseptyczny, zwalcza także niektóre grzybice. Resorbuje ropę z wrzodów, a także zainfekowanych ran, neutralizuje jad większości insektów.

Propolis (maść propolisowa, kit pszczeli) - ma silne działanie bakteriobójcze, przyśpiesza proces gojenia i regeneracji tkanek, także w przypadku oparzeń. Produkowany w postaci 3% lub 5% maści, tabletek lub roztworu alkoholowego. Uwaga: preparaty te mogą powodować objawy alergiczne.

Rivanol - żółty proszek (lub tabletki), z którego sporządza się 0,1-procentowy roztwór, stanowiący środek antyseptyczny do przemywania ran i zwilżania opatrunków. Nie podrażnia tkanek.

Siemię lniane - wywar z siemienia może być podawany w stanach zapalnych przewodu pokarmowego, działa osłonowo na błony śluzowe.

Sulfacetamid - roztwór 10% stosowany jest jako antybiotyk w zapaleniach spojówek i rogówki (do zakraplania podrażnionych oczu). Szybko się wchłania i jest szybko wydalany.

Vulketan - żel przyspieszający procesy gojenia ran, powoduje zmniejszenie wysięku, hamuje nadmierne ziarninowanie. Preparatu nie należy stosować na rany świeże przed ustaniem krwawienia. Przed każdorazowym zastosowaniem preparatu ranę należy przemyć wodą. Żel należy nakładać 2 razy dziennie na brzegi i powierzchnię rany, aż do chwili zarastania jej naskórkiem.

Wazelina - maść antyseptyczna, zabezpiecza skórę przed zawilgoceniem i pękaniem. Zmiękcza i uelastycznia stwardniałą skórę.

Woda utleniona (2 - 3 %) - ma właściwości utleniające, jest środkiem odkażającym. Służy do przemywania ran, zwłaszcza zakażonych i ropiejących; jednakże cżęste polewanie rany woda utlenioną opóźnia gojenie i może powodować podrażnienie tkanek. Istnieje też woda utleniona w formie żelu.


ODROBACZNIKI, SZCZEPIONKI

Abamitel - preparat odrobaczający na bazie abomektyny i prazikwantelu. Działa na nicienie, tasiemce i gzy, słupkowce, glisty.

Equilis Equenza - T - szczepionka domięśniowa przeciw końskiej grypie i tężcowi. Szczepienie podstawowe: dwukrotne szczepienie wstępne w odstępie 4 tygodni, a następnie trzecie po upływie 6 miesięcy. Kolejne szczepienia przypominające - co 6 miesięcy. Szczepionka może być bezpiecznie stosowana u klaczy ciężarnych. Szczepieniu mogą podlegać jedynie zwierzęta zdrowe, źrebięta nie powinny być szczepione po raz pierwszy w wieku poniżej 6 miesiąca życia. Jeżeli zachodzi konieczność objęcia szczepieniami zwierząt młodszych niż 6 miesięcy, wówczas powinny one zostać poddane badaniu na obecność przeciwciał matczynych. W żadnym przypadku nie powinno się szczepić źrebiąt młodszych niż 4-miesięczne.

Equimax - preparat odrobaczający na bazie iwermektyny (na nicienie) i prazikwantelu (na tasiemce) o szerokim spektrum działania. Działa na tasiemce, słupkowce, glisty, owsiki, węgorki, nicienie, gzy, filarie.

Equest - preparat odrobaczający na bazie moksydektyny

Grovermina - pasta odrobaczająca na bazie iwermektyny o bardzo szerokim spektrum działania przeciwpasożytniczego. Zwalcza nicienie, glisty, słupkpwce i pasożyty zewnętrzne (gzy). Działania niepożądane przy silnym zarobaczeniu: świąd, obrzęk, powiększenie węzłów chłonnych, bóle stawów, podwyższona temperaturę ciała. Podobne leki: eqvalan.


INNE LEKI STOSOWANE ZWYKLE PRZEZ SAMYCH POSIADACZY KONI:

Calcigluc, Calciphos i Preparaty wapniowe - Uzupełniają poziom wapnia i magnezu zwiększając krzepliwość krwi i zmniejszając przepuszczalność naczyń krwionośnych, wykazują działanie przeciwwysiękowe, przeciwzapalne i przeciwalergiczne. Działają tonizująco na układ nerwowy, więc są używane jako lek objawowy i wspomagający w leczeniu chorób ze zwiekszona pobudliwością nerwowo-mięsniową (tężec, miesniochwat koni) Stosowane głównie przy alergiach, także w stanach zapalnych i zatruciach związanych ze zwiększoną przepuszczalnością naczyń (obrzęk mózgu i płuc, ochwat koni, urazy mechaniczne).

Pularyl - płyn lub zasypka do zwalczania działa na pasożyty zewnętrzne: wszoły, wszy, świerzbowce.


PREPARATY, KTÓRYCH STOSOWANIE ZDECYDOWANIE NALEŻY POZOSTAWIĆ WETERYNARZOWI (ale na temat których warto coś wiedzieć):

Arekolina - silna trucizna, powodująca skurcze mięśni gładkich, stosowana jako lek przeczyszczający oraz przeciw robakom. Powoduje przyspieszenie perystaltyki przewodu pokarmowego i pobudza czynność gruczołów wydzielniczych.

Biovetalgin - silny lek przeciwbólowy i spazmolityczny, stosowany 1-2 razy dziennie dożylnie lub domięśniowo do zwalczania bólów kolkowych pochodzenia jelitowego, nerkowego i wątrobowego oraz bólów pooperacyjnych. Działa też przeciwgorączkowo (w chorobach zakaźnych oraz zatruciach przebiegających z objawami gorączki) i przeciwzapalnie (środek wspomagający w leczeniu stanów zapalnych mięśni, stawów i ścięgien). Uwaga: podczas szybkiej iniekcji dożylnej może dojść do wstrząsu. Dawka jednorazowa dla koni dorosłych - 10-50 ml/kg masy ciała, dla źrebiąt - 3-10 ml. Przy długim podawaniu należy stosować małą dawkę, nie dłużej niż 7-10 dni.

Olej lniany - środek przeczyszczający, działa osłonowo na błony śluzowe. Stosowany przy kolce i nieżytach żołądka

Olej parafinowy (płynna parafina) - bezbarwna i bezwonna ciecz wprowadzana przez sondę nosowo-żołądkową (wymaga koniecznie obecności weterynarza). Łagodzi objawy ostrego zaparcia, używana też w zatruciach substancjami chemicznymi dobrze rozpuszczalnymi w tłuszczach, opóźniając i ograniczając ich wchłanianie z przewodu pokarmowego. Oleju parafinowego nie powinno się stosować u zwierząt odwodnionych. Lek powinien być podawany w stanach przewlekłych - przez dłuższy okres czasu. Dawka: źrebięta 60-120 ml, konie dorosłe 500-2000 ml na zwierzę

Sól fizjologiczna (natrium chloratium) - u koni stosowana jako wlew przy niedoborze wody i soli w organizmie. Również jako rozpuszczalnik do innych leków podawanych dożylnie.

Sól glauberska - bezbarwne kryształy, w formie roztworu wodnego stosowane jako środek przeczyszczający i przy kolkach. Także w zatruciach pokarmowych, w celu przyśpieszania pasażu treści i wydalania pobranej trucizny. W mniejszych dawkach działa pobudzająco na wydzielanie gruczołów trawiennych. Lek może służyć do opróżnienia jelit przed badaniami diagnostycznymi przewodu pokarmowego oraz przed zabiegami chirurgicznymi. Soli glauberskiej nie powinno się stosować u zwierząt odwodnionych.

Tympachol - pobudza ruchy żołądka i jelit, silnie pobudza wydzielanie soków trawiennych, działa przeczyszczająco. Działa jako środek ściągający, przeciwbakteryjny i przeciwfermentacyjny, hamuje nadmierną fermentację. Stosowany przy niestrawności zasadowej i stanach chorobowych przewodu pokarmowego przebiegających ze wzdęciami żołądka i jelit. Dawka: 100-150 ml w 2-5.

Vetahepar - silnie stymuluje czynności wydzielnicze wątroby, trzustki i gruczołów błony śluzowej przewodu pokarmowego. Zwiększa silnie wydzielanie żółci, soku trzustkowego oraz żołądkowego, pośrednio pobudza motorykę jelit. Podawany jest u koni przy kolce z atonią przewodu pokarmowego i zaleganiem kału (wzdęcia jelit, zaleganie w jelicie ślepym i okrężnicy dużej) oraz w okresie rekonwalescencji po kolce, upośledzeniu procesów trawiennych po przekarmieniu, po ostrych chorobach zakaźnych i zabiegach chirurgicznych w obrębie jamy brzusznej. Może mieć skutki ubvoczne, m.in. miejscowe bóle i częste oddawanie moczu.

Vetaxyl - wstrzykiwany domięśniowo, podskórnie lub dożylnie. Ma działanie uspokajające, nasenne, przeciwbólowe i zwiotczające mięśnie. Okres półtrwania eliminacji po podaniu dożylnym trwa u koni ok. 50 minut. Stosowany przed zabiegami weterynaryjnymi i zootechnicznymi jako środek uspokajający. Dawka dla koni: 3-5 ml/ 100 kg m.c. i.v., 7,5-15 ml/ 100 kg m.c. i.m. Możliwe efekty uboczne: zaburzenia pracy serca, zwolnienie tętna i oddechu, skoki ciśnienia, skurcze macicy, wypadnięcie prącia.


UWAGA KOŃCOWA:

Nie ma potrzeby posiadania w apteczce:

Wenflonów, wężyków, butelek itp. sprzętu do kroplówek - te koniecznie trzeba podawać 0wyłącznie na polecenie weterynarza
Stetoskopu (tętno można wyczuć, a odgłosów perystaltyki posłuchać bez użycia dodatkowych przyrządów)
Spirytusu salicylowego - jest stosowany do odkażania, ale może podrażniać skórę.
Sondy gumowej nosowo-przełykowej - powinien się nią posługiwać wyłącznie weterynarz, nieprawidłowe wprowadzenie grozi śmiercią zwierzęcia.

Warto natomiast mieć niektóre preparaty ziołowe, opisane w dziale "Mądrości".

---