Poniżej znajduje się lista końskich pasożytów. Spokojnie, nikt nie zmusi nas do nauczenia się długiej listy łacińskich nazw na pamięć ! Jednak ten spis powinien nam uświadomić, że jest z czym walczyć. Na i w naszych zwierzakach mogą znajdować się takie oto stworki:
1) Żołądek:
Trichostrongylus axei (N)
Habronema muscae (N)
Habronema majus (N)
Draschia megastoma (N)
2) Jelito cienkie:
Eimeria leuckarti (P)
Cryptosporidium spp. (P)
Anoplocephala magna (C)
Anoplocephala perfoliata (C)
Paranoplocephala mamillana (C)
Strongyloides westeri (N)
Parascaris equorum (N)
3) Jelito ślepe i okrężnica:
Anoplocephala perfoliata (C)
Strongylidae (N)
Oxyuris equi (N)
4) Wątroba
Fasciola hepatica (T)
Dicrocoelium dendriticum (T)
5) Płuca
Dictyocaulus arnfieldi (N)
6) Jama otrzewnowa
Setaria equina (N)
7) Mięśnie
Cysty Sarcocystis bertrami (P)
Larwy Trichinella spiralis (N)
8) Oczy:
Thelazia lacrymalis (N)
9) Skóra
Draschia megastoma (N)
Ixodes spp. (A)
Haemaphysalis spp. (A)
Dermacentor spp. (A)
Sarcoptes scabiei (A)
Psoroptes equi (A)
Chorioptes bovis (A)
Demodex caballi (A)
Werneckiella equi (A)
Haematopinus asini (A)
Stomoxys calcitrans (A)
Larwy Calliphoridae (A)
Gasterophilus nasalis (A)
Gasterophilus intestinalis (A)
Gasterophilus haemorrhoidalis (A)
Gasterophilus pecorum (A)
Hippobosca equina (A)
Habronema spp. (N)
W powyższej liście skróty przy nazwach oznaczają:
(P) - Protozoa - pierwotniaki
(T) - Trematoda - przywry
(C) - Cestoda - tasiemce
(N) - Nematoda - nicienie
(A) - Arthropoda - stawonogi
Nicienie
Są to obleńce, które mogą się umiejscawiać w płucach i w przewodzie pokarmowym. Zamieszkują środowisko wodne i glebę. Mają ciała Silnie wydłużone, o zróżnicowanych wymiarach. W większości są to organizmy niewielkie, osiągające długość od 0,3 mm do mniej niż 10 cm, choć niektóre osiągają ponad 1 m. Posiadają gruczoły wydzielające lepką substancję, umożliwiającą im uczepienie się w danym miejscu. Nicienie pasożytują w układzie pokarmowym, w płucach i na skórze.
W przypadku płuc - gnieżdżą się w oskrzelikach i pęcherzykach płucnych. Larwy wykluwają się z jaj w oskrzelikach lub w przewodzie pokarmowym. Na zewnątrz wydalane są z kałem, gdzie po napotkaniu ślimaka lądowego czynnie wnikają przez stopę lub zostają połknięte i dochodzą do stadium inwazyjnego. Konie zarażają się zjadając zielonkę, na której osiadają larwy po opuszczeniu ciała ślimaka. Dostają się do przewodu pokarmowego, skąd naczyniami krwionośnymi przedostają się do płuc i tu dojrzewają płciowo. W wyniku wędrówki samic do drobnych oskrzelików w płucach występują krwawienia. U chorych zwierząt obserwuje utrudnione oddychanie, zapalenie oskrzeli i otaczającej tkanki łącznej, kaszel, częste kichanie, brak apetytu, zmniejszone przyrosty masy ciała, osowiałość. Przy małej inwazji choroba może przebiegać niepostrzeżenie.
W przypadku żołądka - wydalane przez konie jaja zjadane są przez kałożerne owady. W ich ciele z jaj wykluwają się larwy, przebijają jelito i umiejscawiają się w jamie ciała, osiągając stadium inwazyjne w ciągu miesiąca. U dobrze utrzymanych i odżywionych koni inwazja przebiega bez wyraźnych objawów. W przypadku obniżenia odporności organizmu może wystąpić anemia, spadek apetytu i wychudzenie. Niekiedy stwierdza się zmiany zapalne w przełyku.
W przypadku jelita cienkiego nicienie miejscawiają się głównie w jelicie cienkim w dwunastnicy, rzadko w żołądku. Jaja wydalane są z kałem na zewnątrz i w ciągu 5-6 dni dochodzą do stadium inwazyjnego (zależnie od temperatury i wilgotności). Do zarażenia dochodzi w wyniku zjadania larw inwazyjnych z trawą lub wodą. Larwy trichostrongylidów dochodzą do dojrzałości płciowej w dwunastnicy w ciągu 20-25 dni.
Tasiemce
Zaliczane są do płazińców (robaków płaskich). Pasożytują w jelitach. Osiągają do kilkunastu metrów długości. Przechodzą złożony cykl rozwojowy ze zmianą żywicieli. Żywicielami pośrednimi są bezkręgowce lub kręgowce, natomiast ostatecznymi z reguły kręgowce, u których żyją głównie w przewodzie pokarmowym. U większości gatunków ciało składa się z główki, szyjki i członów tworzących tzw. strobilę. Na główce występują narządy czepne: bruzdy przyssawkowe, przyssawki lub haczyki. Nowe człony tworzą się przy szyjce - im dalej wzdłuż ciała, tym człony starsze. W członach dojrzałych wykształcają się samodzielne układy rozrodcze męskie i żeńskie. Powierzchnia ciała pokryta jest wypustkami (mikrokosmkami) i pośredniczy w pobieraniu pokarmu, tasiemce nie mają bowiem własnego układu pokarmowego i chłoną związki odżywcze z otoczenia.
Tasiemczyca, czyli obecnośc tasiemca w ciele żywiciela, wiąże się z niedokrwistością, ogólnym osłabieniem, bólami brzucha, biegunką lub zaparciem, kolką, utrata wagi. Nasilona inwazja tasiemca w jelitach jest bowiem przyczyną rywalizacji pokarmowej z żywicielem i powoduje u żywiciela utratę masy.
Przywry
To gromada pasożytniczych płazińców o ciele płaskim, nieczłonowanym, opatrzonym przyssawkami: gębową i brzuszną. Majgroźniejsza jest motylica wątrobowa i motyliczka. Forma dojrzała pasożytuje w przewodach żółciowych wątroby roślinożerców, także oraz we krwi, także w naczyniach krwionośnych pęcherza moczowego. Zarażenie następuje zwykle latem i jesienią. Jaja pasożyta dostają się do przewodu pokarmowego wraz z żółcią a następnie są wydalane razem z kałem. Poza organizmem żywiciela zachowują żywotnosc od 2 do 6 miesięcy. W zbiornikach wodnych z jaja wykluwa się larwa zwana miracidium atakująca ślimaki wodne (błotniarkę moczarową), będące żywicielem pośrednim. W ślimaku larwa przekształca się w sporocystę, z której namnaża się kolejne stadium larwalne. Cały proces trwa ok. 2 miesiące. Później larwy opuszczają ślimaka i przymocowują się do roślin wodnych i przekształcają w formę inwazyjną, w której są w stanie przetrwać nawet przez kilka miesięcy w temperaturach spadających do poniżej -15 stopni.
Motylica wywołuje chorobę zwaną fasciolozą, która wiąże się z ogólnymi zaburzeniami trawienia i dysfunkcją wątroby - np. nieprawidłowym wydzielaniem żółci. Ponieważ źródło zarażenia stanowi zanieczyszczona woda lub rośliny, nie należy pozwalać koniom pić wody ze zbiorników, w których mogą istnieć przywry, a także nie karmić roślinami wodnymi, na których mogą przebywać larwy.
Pierwotniaki
Mało jest informacji na temat pasożytniczych pierwotniaków koni. Przypadków zachorowań jest mało. Przyczyną są warunki klimatyczne Europy i brak na tym obszarze zwierząt pełniących rolę żywicieli. Lecz w dzisiejszych czasach wiele koni odbywa dalekie podróże i parazytozy mogą być do Polski zawleczone ze zwierzętami importowanymi lub np. powracającymi z zawodów sportowych. Wóczas takie inwazje pierwotniaków mogą być groźne z punktu widzenia ochrony zdrowia człowieka. Większość tych inwazji jest charakterystyczna dla stref tropikalnej i subtropikalnej, ze względu na udział w cyklach rozwojowych stawonogów występujących tylko na tych terenach oraz rolę innych ssaków (np. przeżuwaczy) w rozprzestrzenianiu pierwotniaków. Wyjątek stanowi zasługująca na szczególną uwagę trypanosomoza, wywoływana przez Trypanosoma equiperdum, stwierdzana również w Polsce, znana pod nazwą zarazy stadniczej. Notowano jej przypadki we Włoszech w roku 1984 i 1996 oraz w Niemczech w roku 2002. Chorobę wywołuje świdrowiec koński, dla kórego naturalnymi żywicielami są koń i osioł. Nie ma żywiciela przenoszącego - stawonoga. Do zarażenia dochodzi w trakcie krycia. Pierwotniaki początkowo namnażają się na błonie śluzowej pochwy, worka napletkowego, cewki moczowej, następnie przedostają się do krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego. Występują tez w płynie wysiękowym obrzęków skóry. Ogiery przez krycie zarażają klacze, albo od klaczy za pośrednictwem ogiera inwazja rozszerza się w określonym środowisku (stąd nazwa "zaraza stadnicza"). Te pierwotniaki giną szybko poza żywicielem, jednak nie można wykluczyć przeniesienia świdrowca przez środki pielęgnacji zwierząt (szczotki, gąbki), rąk obsługi lub sprzętu medycznego. Okres wylęgania choroby wynosi 2-12 tygodni, lecz okres prawdopodobieństwa odnowienia się choroby - do kilku lat.
W pierwszym okresie zmiany chorobowe dotyczą głównie zewnętrznych narządów płciowych, które ulegają obrzękowi. Na błonie śluzowej pojawiają się grudki, nadżerki i owrzodzenia. Dochodzi także do lokalnej depigmentacji skóry warg sromowych lub prącia, także warg, nozdrzy, powiek. Zmiany te są to tzw. plamy bielacze. Zarażone konie mają podwyższoną ciepłotę, a zmniejszony apetyt powoduje postępujące wychudzenie. W drugim okresie, w wyniku zmian przepuszczalności naczyń, na skórze pojawiaj się zmiany pokrzywkowe. Najbardziej charakterystyczne są obrzęki talarowate o średnicy 2-20 cm na pośladkach, udach i bokach ciała. Zmiany te ukazują się nagle, po kilku dniach znikają, aby pojawić się w innych miejscach. Zmianom na skórze towarzyszy obrzęk węzłów chłonnych, wycieki z dróg rodnych, oczu i nozdrzy. Konie są osłabione, chudną. Mogą pojawiać się także zaburzenia układu nerwowego - przejściowe niedowłady lub porażenia. Dla trzeciego okresu choroby typowe są zaburzenia układu nerwowego. Występuje przeczulica skóry oraz porażenia nerwów ruchowych, prowadzące do niedowładów. Charakterystycznym objawem jest jednostronne, najczęściej lewostronne porażenie nerwu twarzowego, co powoduje opadnięcie małżowiny usznej, powieki i wargi po lewej stronie głowy. W efekcie poraże i niedowładów konie nie są w stanie samodzielnie utrzymywać pozycji stojącej. Zwierzęta nie przyjmują pokarmu, co wraz z odleżynami i wtórnymi infekcjami jest przyczyną śmierci.
W przypadku podejrzenia zarazy stadniczej u konia obowiązuje określony przepisami sposób postępowania. Należy zgłosić podejrzenie powiatowemu lekarzowi weterynarii. Podejrzane zwierzęta powinny być izolowane, a stanowiska oczyszczone i odkażone. Konieczne jest ustalenie, które konie miały kontakt płciowy z chorym osobnikiem i poddanie ich badaniom sprawdzającym.
Na szczęście w Polsce ostatnie wystąpienie tej choroby zanotowano w 1951 roku...
Stawonogi
Pod tym pojęciem kryje się bardzo wiele: kleszcze, świerzbowce, muchy.
Kleszcze - samo ukąszenie kleszcza i ubytek krwi przez niego wyssanej jest niewielki, na skórze wywołuje stan zapalny. Wokół miejsca wkłucia skóra ulega podrażnieniu, pojawia się zaczerwienienie i obrzęk. W niektórych przypadkach, występuje silna miejscowa reakcja alergiczna i objawy niedokrwistości. Samo ukąszenie nie zagraża poważnie zdrowiu, czy życiu żywiciela. Jednak przez ukąszenie może dojść do przenoszenia wielu groźnych chorób. Tu uwaga: aby przenieść jakąś chorobę musi ssać krew ofiary co najmniej 24 godziny. Dopiero nasycony kleszcz tuż przed odpadnięciem, zwraca część krwi wraz ze swoją śliną do rany w skórze żywiciela i w ten sposób zaraża go chorobotwórczymi drobnoustrojami. Jeden kleszcz może przenosić równocześnie nawet kilka różnych chorób. Są to najczęściej: babeszjoza, borelioza i odkleszczowe zapalenie mózgu.
świerzbowce - to pasożyty zewnętrzne, które wywołują chorobę zwaną świerzbem. Są małe, dorastają do 0,4 mm długości. Pasożytują w skórze, żywią się komórkami skóry i rozmnażają na jej powierzchni. Samica wgryza się pod naskórek i drąży w skórze chodniki oraz komory, w których składa jaja. Larwy żywią się szczątkami tkanki pozostawionymi przez samicę. Zarażenie następuje przy bezpośrednim kontakcie z osobnikiem chorym, za pośrednictwem wspólnych środków pielęgnacyjnych (szczotki) lub sprzętu jeździeckiego (np. potniki). Po upływie 3-6 tygodni od zakażenia świerzbem występują główne objawy: silne swędzenie, różowe ślady (korytarze), stopniowo wypełniające się szaroczarnym kałem świerzbowców. Obecności świerzbowca mogą towarzyszyć wtórne zakażenia skóry bakteriami ropnymi oraz wyprysk na skórze. Drapanie sprzyja rozprzestrzenianiu się pasożytów na zdrowe części skóry. W przypadku choroby prócz leczenia weterynaryjnego ważne jest wymycie i wypranie sprzętu po 14 dniach ich całkowitego nieużywania, gdyż tyle trwa cykl rozwojowy pasożyta.
Muchy - w zależności od gatunku powodują bardzo różne dolegliwości. Stosunkowo niegroźna jest Bolimuszka kleparka (Stomoxys calcitrans) Jest podobna do muchy domowej. Rozmnaża się skłądając jaja w oborniku. Uzbrojona jest w kłujkę, żywi się krwią. Ukłucia są bolesne, a w miejscu ukłucia powstaje stan zapalny i świąd. Owady te roznoszą tularemię i wąglika.
Osobnym problemem są tzw. rany letnie. Są początkowo niewielkie, powstają od maja do końca października. Nie goją się tygodniami i przechodzą w duże obszary ślimaczącej się ziarniny. Wywołują je muszki habronema musce lub draschia megastoma. Larwy są składane do ran przez muchy. Larwy penetrując ranę, przyczyniają się do rozrostu ziarniny. Leczenie ran musi być wsparte lekami przeciwpasożytniczymi.
Gziki - to jeszcze inny przypadek. W Polsce występują cztery ich gatunki. Większość gatunków składa i przytwierdza jaja na włosach różnych części ciała żywiciela, najczęściej na głowie (tylko jeden z gatunków składa jaja na trawie). Larwy po wyjściu z jaja wwiercają się w naskórek i drążą w nim chodniki w kierunku kącika pyska, po czym przechodzą na śluzówkę jamy ustnej. Po wniknięciu do jamy ustnej konia rozwijają się tam około 20-30 dni, aż do pierwszego linienia, drążąc chodniki w błonie śluzowej policzków lub języka. Przechodząc kolejne stadia rozwoju przenoszą się do przewodu pokarmowego konia. Zimują w jelicie żywiciela, a w następnym roku kończą swój rozwój, wypadają z odchodami i przepoczwarzają się na pastwiskach w trawie lub w stajni w ściółce.
Częstym, a "upierdliwym" owadem jest podobny do zwykłej muchy narzępik koński. Jest pasozytniczy, pije krew. Ma silne skrzydła i twardy pancerz, jest więc owadem trudnym do zniszczenia, cżęsto zwanym "żelazną muchą" lub "muchą jelenią". Atakuje latem, od czerwca aż do końca września. Usadawia się na ogół w okolicy odbytu i narządów płciowych. W miejscach ukłucia wtsyępuje świąd, mucha tak także roznosi różne choroby. Na szczęście nie jest pasożytem stałym - składa larwy w ziemi.
Zródła:
www.parazytologia.pl
http://www.robale.pl
http://wydawnictwo.up.lublin.pl/annales/Veterinaria/2006
http://www.hij.com.pl/art.php?dzial=zywienie&id=pasozyty_cz12.htm
http://medycynawet.edu.pl/pdf2008/wrzesien/20080911551156.pdf