Od czasu do czasu pojawiają się różne mody na takie, czy inne preparaty dla koni o niemalże cudownych właściwościach. Od jakiegoś czasu
bardzo "trendy" stał się czystek - ziółko w zielarstwie ponoć dość popularne, aczkolwiek powiem szczerze, że ja, wychowany w dzieciństwie
na lipie, dziurawcu, babce, czy pokrzywie, o czystku dowiedziałem się dopiero teraz. Czystek jest - jak się okazało - niewątpliwie ładną
rośliną, o kwiatach (w zależności od gatunku) średnicy od 3 do 10 cm i koloru białego, różowego lub purpurowego. Z tego powodu często bywa
rośliną ozdobną. Wikipedia wymienia aż 26 odmian plus drugie tyle mieszańców. Dziko występuje w południowej Europie, głównie w nad Morzem
śródziemnym. Najwięcej rośnie go na terenie Portugalii i Hiszpanii. Zasiedla głównie suche, skaliste zbocza oraz lasy dębowe i sosnowe. Ze
względu na duże wymagania temperaturowe poza południem Europy może być uprawiany tylko w bardzo ciepłych, suchych i dobrze nasłonecznionych
miejscach.
W medycynie naturalnej czystek jest stosowany przede wszystkim profilaktycznie. Jego regularne picie ma podwyższać odporność organizmu, usuwać
z niego toksyny i wspierać leczenie niektórych chorób. Czystek zawiera dużo polifenoli, czyli związków organicznych wykazujących silne działanie
przeciwutleniające, mających zmniejszać ryzyko chorób układu krwionośnego i nowotworów (neutralizują wolne rodniki, które mogą się przyczynić do
powstania wielu chorób). Polifenole hamują powstawanie i rozwój wszelkich stanów zapalnych, ochraniają naczynia krwionośne i hamują utlenianie
się "złego" cholesterolu, przez co zapobiegają miażdżycy, wspierają układ odpornościowy, a hamując uwalnianie histaminy działają antyalergicznie.
Wyciągi z czystka działają przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo i przeciwwirusowo. Wspierają pracę wątroby i trzustki, a podobno także wspomagają
dietę, przyspieszając przemianę materii. W kosmetologii czystek wykazuje działanie antyseptyczne, ściągające, przeciwzmarszczkowe, ujędrniające,
napinające skórę i ułatwia usuwanie świeżych blizn. To zioło można stosować także w diecie zwierząt: psów, kotów, czy koni. Jego działanie
ma wówczas nie różnić się prawie wcale od tego, jak działa na organizm człowieka. Dodatkowo polifenole mają wpływać na zmianę zapachu ciała
zwierzęcia, które staje się przez to mniej atrakcyjne dla wszelkiej maści insektów i pasożytów (odstrasza muchy, komary, gzy, kleszcze). I
zwłaszcza ta ostatnia cecha sprawiła, że i my zdecydowaliśmy się wprowadzić owo ziółko do jadłospisu naszych koni (może pamiętacie lipcówkę
u Ganimedesa ?...). W końcu nie zaszkodzi, a może pomóc. W kręgach zielarskich panuje zgodna opinia, że to jedno z tych nielicznych ziół, co do
stosowania którego nie ma żadnych przeciwwskazań. Niewątpliwie jest to preparat naturalny i no i całkiem chętnie przez konie jedzony.
Na naszym rynku czystek dla koni jest swobodnie dostępny w postaci mielonego lub pokruszonego suszu, który dodaje się do paszy treściwej.
Cena bywa bardzo różna i zależy od jakości czystka i jego pochodzenia. Zalecana dobowa dawka to 5 g produktu na każde 100 kg masy ciała, przy
czym efekty zażywania mają być widoczne po około 2 miesiącach. Opakowanie 500g wystarczy zatem na ok. 3 miesiące dni dla "pełnowymiarowego"
600-kilogramowego konia gorącokrwistego. Tu uwaga: niektórzy sprzedający zalecają dawkę nawet 3-4 razy wyższą, jednak umówmy się: "koniowi
lepiej za mało, niż za dużo" (jak mówi znane wśród koniarzy powiedzenie). Pół kilograma potrafi kosztować od 20 do 60 złotych.
Wszystkie pozytywne cechy czystka, jakie zostały wymienione w drugim akapicie, nie są, oczywiście, wnioskami z badań naukowych przeprowadzonych
w Stajni Trot. Są to hasła przytaczane w zasadzie w niezmienionym kształcie w opisach produktów handlowych. A bydlątkiem będąc upierdliwym wielce
(co już niejednokrotnie w swoich tekstach podkreślałem), postanowiłem sprawdzić, "ile jest cukru w cukrze", czyli zweryfikować, ile jest prawdy
w peanach na cześć czystka. Zgodnie z moimi przewidywaniami okazało się, że wcale nie jest tak różowo. Owszem, czystek ma swoje walory, ale nie
do końca takie, jak to sprzedający opisują. Zalety czystka często są przerysowywane i nieraz nadinterpretowane w celu zwiększenia sprzedaży.
Nawet najbardziej zagorzali zwolennicy ziół z tytułami naukowymi zauważają, że w medycynie ludowej zastosowania czystka nigdy nie były tak szerokie,
jak to obecnie się prezentuje w reklamach zachęcających do kupna. Jaka jest więc prawda ?
Zacznijmy od tego, że choć istnieje wiele rodzajów czystka, to niech będzie jasne: tylko kilka gatunków ma potwierdzone badaniami własności
lecznicze, pozostałe to rośliny ozdobne. Czystek kreteński w śródziemnomorskiej medycynie ludowej jest używany w leczeniu przeziębienia, anginy
i zapalenie płuc i oskrzeli, a także bólów stawów i infekcji układu moczowego. Potwierdzone badaniami są też jego właściwości przeciwbakteryjne.
Czystek wawrzynolistny w tych samych regionach stosuje się w leczeniu zaburzeń pracy układu pokarmowego, wrzodów układu pokarmowego, chorób
reumatycznych, stanów zapalnych skóry i cukrzycy. Najbardziej popularny jest czystek szary (mieszaniec, zwany też siwym) - używa się go do leczenia
zakażeń, stanów zapalnych układu moczowego, nieżytów przewodu pokarmowego, chorób wątroby, skóry, układu oddechowego i stanów zapalnych stawów.
Natomiast co do innych zalet - przede wszystkim nie ma właściwości odchudzających. Owszem, lekko przyśpiesza przemianę materii (i owszem, dzięki
zawartości polifenoli), ale ten wpływ jest nieznaczny i raczej nie przekłada się na istotny spadek masy ciała. Nie ma naukowych dowodów na to, że
pozwala uniknąć kleszczy i boreliozy (choć owszem, nieco hamuje rozwój wzrost bakterii borrelia). Obniża natomiast poziom cukru we krwi, więc może
wspierać działanie leków przeciwcukrzycowych. Z Internetu można się dowiedzieć, że czystek blokuje wzrost wszystkich (!) rodzajów wirusów,
w tym wirusa ptasiej grypy czy opryszczki - ale należy to między bajki włożyć. Do tej pory nie zrobiono żadnych (!) badań nad właściwościami
przeciwwirusowymi czystka. Potwierdzono za to działanie przeciwbakteryjne w odniesieniu do pałeczki zapalenia płuc oraz helicobacter pylori
(tą od chorób układu pokarmowego). Badania potwierdziły także hamujący wpływ wobec gronkowca złocistego oraz pewne własności przeciwgryzybicze.
Czystek ma na pewno niewielkie także potencjalne właściwości przeciwbólowe i przeciwzapalne. Jednak nie ma dowodów na to, że czystek pomaga w
chorobach serca, czy nowotworach. Jednym słowem: czystek to nie lek, to tylko "suplement diety", czyli coś, co jeśli ma jakiś pozytywny wpływ, to
raczej niewielki i służy tylko do wspomagania działania "klasycznych" leków. Stosując go nie można zrezygnować z terapii zaleconej przez lekarza
lub weterynarza. Mieszanie niektórych ziół z lekami niekiedy może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia - substancje zawarte w ziołach mogą bowiem
wchodzić w interakcje ze składnikami leków, wzmacniając lub osłabiając ich działanie.
Reasumując: jeśli chodzi o pozytywny wpływ na nasze konie - cóż, od ponad miesiąca dostają do paszy dodatek czystka. Szczerze mówiąc na razie nie
stwierdziliśmy odstraszającego wpływu na muchy ani zauważalnej poprawy ogólnego stanu zwierząt. Traktuję więc czystek jako smakowy dodatek paszowy,
który - jako się rzekło - nie zaszkodzi, a może i w czymś pomóc (?...) Zaś co do wpływu czystka ludzi - lepszym i bardziej obfitym od czystka
źródłem polifenoli, w dodatku rozkosznym dla podniebienia, jest piwo i wino. Polecam serdecznie - piwo także koniom !
P.S. W Polsce do tej samej rodziny, co czystek, należy posłonek pospolity oraz posłonek kutnerowaty pospolity występuje w całym kraju, a kutnerowaty
w Karpatach oraz w zachodniej i południowej części rodzimego niżu. Posłonek pospolity w medycynie ludowej był stosowany w leczeniu nieżytów układu
oddechowego, przewodu pokarmowego, nerwic i padaczki. Ma pewne właściwości immunosupresyjne (hamuje wytwarzanie przeciwciał i komórek odpornościowych
w stanach, w których reakcje obronne organizmu są dla niego samego szkodliwe), przeciwzapalne, przeciwnowotworowe. Działa też ochronnie na wątrobę
i trzustkę.
Zródła:
https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/metody-alternatywne/czystek-wlasciwosci-lecznicze-i-zastosowanie-czystka-aa-LEG9-r7WY-XPBK.html
https://rozanski.li/3389/rozmyslania-nad-czystkiem-cistus/
https://zlotykon.pl/product-pol-51-Czystek-dla-koni.html
https://www.czystek.info.pl/czystek-dla-konia/