Podstawową paszą objętościową jest oczywiście trawa (w sezonie pastwiskowym) i siano (przecz cały rok). Niektóre konie (zwłaszcza niepracujące) są w stanie z grubsza utrzymać wagę na diecie opartej tylko o pasze włókniste, ale zdecydowanie nie wszystkie. Aby zwiększyć wartość energetyczną siana należałoby je kosić bardzo wcześniej, przed kwitnieniem traw, a więc przed końcem maja. Wiąże się to z problemami z suszeniem (maj to jeszcze nie pełnia lata, a i burze nie są takie rzadkie), a że trawy jest mniej ni ż w czerwcu, koszt pozyskania tony takiego siana jest wyraźnie wyższy. Koszone wcześnie siano dobrej jakości jest więc znacznie lepszym źródłem energii z włókna niż twarde siano z dojrzałych roślin koszonych latem, ale kupić takiego siana się praktycznie nie da, bo współcześnie nikt w maju nie kosi (nam się ta sztuka udała tylko raz w ciągu całego istnienia naszej stajni). Pewną alternatywą są pasze o podwyższonej energii pochodzącej z włókna. Prócz wysłodków buraczanych i lucerny są to głównie produkty oparte o łuskę sojową i otręby pszenne. Strawność paszy może poprawić też podawanie probiotyków, zawierających odpowiednie szczepy bakterii. Mikroflorę jelit poprawi też dodatek drożdży.
Lepszy od włókna efekt tuczący da skrobia, której sporo jest w ziarnach zbóż. Wprawdzie nie ma to zastosowania u wrzodowców, u których zboża należy ograniczyć, ale u zwykłych koni - jak najbardziej, o ile nie popadnie się w przesadę, grożącą kolką. Z uwagi na cechy budowy cząsteczek skrobia z owsa trawi się szybko dzięki enzymowi obecnemu w jelicie cienkim - amylazie (dlatego owies to dobra pasza); gorzej jest w przypadku skrobi w kukurydzy czy jęczmieniu, gdyż ma inną budowę, rozkłada się wolniej i często w stanie "półstrawnym", nie do końca w pełni wykorzystana przechodzi do jelita grubego (co u niektórych zwierząt też może stać się przyczyną kolki). By ułatwić trawienie skrobi jęczmiennej lub kukurydzianej zaleca się mielenie, gniecenia lub parzenie tych ziaren. Parzenie jest najlepsze, ale oczywiście najbardziej kosztowne.
Jeśli o skrobi mowa, to pamiętajmy o ziemniakach. Wbrew obiegowej opinii właściwie przygotowane ziemniaki to bardzo dobra pasza tucząca także dla koni. Oczywiście należy podawać tylko bulwy zdrowe, bez kiełków i zazielenień świadczących o obecności szkodliwej solaniny, bez śladów pleśni. Najwartościowsze pokarmowo są odmiany późne (gdyż są mniej wodniste), z bieżącego roku (podawanie starych ziemniaków mija się z celem ze względu na szybką utratę skrobi zimą). Surowe należy skarmiać po umyciu i w postaci rozkawałkowanej tuż przed karmieniem, z sieczką i dodatkami 40g soli i 30g kwaśnego fosforanu wapnia (substancja dostępna w aptekach). Surowe ziemniaki są niezbyt dobrze przyswajalne, o wiele lepiej przyswajane są ziemniaki parowane lub pieczone (1 kg ziemniaków pieczonych zastępuje 3-4 kg surowych). Trzeba jednak pamiętać, że parowanie niszczy witaminy B i C, a pieczenie wprawdzie zwiększa smakowitość, ale zmniejsza ilość składników pokarmowych i strawność białka. Ziemniaki parowane i pieczone daje się oczywiście po ostudzeniu. Karmienie dużą ilością ziemniaków musi się łączyć z karmieniem sianem wysokobiałkowym z koniczyny lub lucerny. Przekarmienie ziemniakami skutkuje nadmierną fermentacją, co oznacza ryzyko kolki. Dobrym dodatkiem do ziemniaków jest bobik (aczkolwiek kto z Was wie, "what the fuck is" bobik ?...) Bobik uzupełnia brak białka, działając obstrukcyjnie niweluje działanie rozwalniające ziemniaków. Bobik nie jest jednak paszą tanią. Dla porządku odnotujmy ponadto, że w przeszłości za paszę tuczącą uważało się też groch - również drogi, ponadto mogący być źródłem zatwardzeń, wzdęć i kolek, dlatego trzeba go podawać w niewielkich ilościach, drobno ześrutowany, gotowany lub parzony, czyli tak samo, jak bobik (WTF is bobik ?!). Słowem: wiele zachodu, mało efektu, trochę zbędnego ryzyka. Wracając zaś do ziemniaków: mają bardzo dużo skrobi (14-25 %), mało białka (ok. 2 %), tłuszczu (0,2%), włókna (1,5 %), witamin i składników mineralnych, wymagają więc suplementacji "w proszku" lub innymi paszami. Co do ilości - zalecenia nie są jednoznaczne, w zależności od źródła przyjmuje się: surowe - od 5 do 10-15 kg (15 kg odpowiada 4,2 kg owsa), parowane lub pieczone: 15-20 (!) kg dla zwykłych koni, a 5-6 kg dla zarodowych klaczy pracujących. Zauważmy przy tym, że są to dane z dawnych (choć stanowiących "klasykę gatunku") źródeł, takich jak prace panów Zwolińskiego, czy Pruskiego, pisane w czasach, gdy konie były jeszcze dość intensywnie wykorzystywane do codziennej pracy. No i kiedyś w Polsce produkowało się nawet 25 milionów (!) ton ziemniaków rocznie, dziś to warzywo jest "w odwrocie" m.in. ze względu na wyższe koszty uprawy i bardziej kłopotliwe przechowywanie.
Najlepszy "efekt masy" da jednak zastosowanie tłuszczów. Można więc sięgnąć po siemię lniane, czy oleje: lniany, kukurydziany, ryżowy lub słonecznikowy. Oleje te nie powodują u koni problemów pokarmowych, a poprawiają wytrzymałość, odporność na zmęczenie i mają dobry wpływ na jakość sierści. Ich wysoka kaloryczność powinna poskutkować przybraniem na wadze, jednocześnie dając wolno uwalnianą energię. Najlepszy jest olej lniany (ma bardzo dobry stosunek kwasów omega-3 do omega-6) oraz ryżowy. Generalnie oleje pozwalają unikać podawania dużych dawek zbóż. Są też alternatywą dla skrobi w przypadku tych zwierząt, które skrobię źle przyswajają (a są takie przypadki). Trzeba jednak pamiętać, że zbyt duża ilość oleju może poskutkować rozwolnieniem.
Zródła:
https://masterspolska.pl/jak-zwiekszyc-mase-u-konia/
https://ker.com/equinews/putting-weight-on-a-skinny-horse/
https://www.vetopedia.pl/porada/28668/kon_nie_moze_przybrac_na_wadze
https://www.pzhk.pl/2018/09/zywienie-koni-starszych/
http://baileys.com.pl/artykuly/czytaj/6/co-zrobic-jesli-moj-kon-jest-za-chudy/
https://zywieniekoni.pl/jak-sprawic-by-chudy-kon-przybral-na-wadze/
https://stipl.pl/jak-przytyc-konia/
http://www.pro-linen.pl/kon-w-niedowadze-jak-poradzic-sobie-z-problemem
https://masterspolska.pl/k/pasze-dla-koni/pasze-dla-koni-chudych/
https://www.kalendarzrolnikow.pl/6878/ziemniaki-dla-swin-oczywiscie